Kunstenaar Bram de Jonghe: ‘Ik wil mensen terugwerpen op hun gevoel’

Hé, een paraplu. Dat is maf: vastgeschroefd aan de muur; die kun je niet meer gebruiken. En zie je die mosselschelpen waar je langsloopt, bijna achteloos ingewerkt in muren en trappen? Wat is daar nou het nut van? Het zijn observaties die vragen oproepen. Die verwarring wekken. Dat is precies wat beeldend kunstenaar Bram de Jonghe wil bereiken met zijn Mosselwerken en Verzegelde Regen, kunstwerken die op donderdag 16 februari officieel worden onthuld in het atrium van De Haagse Hogeschool.

Bram de Jonghe won in 2022 de ‘Just a Few Seconds’-kunstopdracht van De Haagse Hogeschool. Hij is een conceptueel kunstenaar. Zijn werk bestaat voornamelijk uit ruimtelijke ingrepen. Bijvoorbeeld het inwerken van honderd mosselschelpen in stenen muren en trappen. Of het bevestigen van tien paraplu’s aan de wand. Daarmee tast de beeldend kunstenaar de grens af tussen kunst en werkelijkheid. Precies op het moment dat zijn werk samenvalt met de werkelijkheid, ontstaat er volgens Bram iets absurds. Om die absurditeit gaat het hem. Hij wil mensen in verwarring brengen, terugwerpen op hun gevoel.

Absurdistisch antwoord

Sinds maart 2022 werkt hij aan zijn project. Het is voor hembijzonder om tussen de studenten bezig te zijn. “Zij leven best in moeilijke omstandigheden. Denk aan de politieke polarisatie, de klimaatverandering en al het nepnieuws. Met Mosselwerken en Verzegelde Regen wil ik een tegenwicht bieden. Mijn werk is een absurdistisch antwoord daarop.”

Kunst dient niet

De absurditeit is belangrijk voor hem. “Deze werken hangen in een publieke ruimte. Mijn gevoel zegt mij dat kunst in een publieke ruimte altijd een bepaalde pretentie heeft. Die wordt vaak op een sokkel geplaatst. Je moet opkijken om een beeld te bekijken. En vaak is het dan een vroegere notabele of heerser die wordt afgebeeld. Daarmee heeft die kunst een elitair karakter gekregen en tegelijkertijd een heel beperkte functie. Voor mij is kunst iets anders. Kunst dient niet. Mijn werk heeft een soort absurditeit met een functie.”

‘Daarmee is absurditeit voor mij ook een vorm van protest’

“Als moderne mensen zijn wij geneigd om alles wat we vinden en wat ons overkomt in rationele kaders te plaatsen. Daarmee relativeren we het gevoel. Als je dan die mosselen ziet of die paraplu’s aan de muur, begrijp je dat niet. Je stelt vragen, omdat je in verwarring raakt. Er is geen rationele basis voor die mosselen en die paraplu’s. Zij zijn disfunctioneel geworden. Als er geen rationele grond is, moet je ze bekijken vanuit emotie.”

“Voor mij is absurditeit belangrijk, omdat die je dwingt om na te denken op een ander dan rationeel niveau. Absurditeit is voor mij een vorm van protest. Als je naar de paraplu’s en de mosselen kijkt, word je teruggeworpen op je gevoel en dat is heel basaal. Als baby had je alleen maar gevoel. Als je student bent, kan de ratio dat gevoel zomaar verdringen.”

Exoskelet

Een mossel is zó normaal dat die niet opvalt. Maar wél als je een mosselschelp inwerkt in een muur of een trap. Als je er dan één ziet, zie je ze opeens allemaal. Voor Bram heeft een mossel overigens een bijzondere betekenis. “Als ik op het strand loop aan de vloedlijn, kan ik mosselschelpen nooit laten liggen. Het zijn exoskeletten van een weekdier. Die schelp biedt bescherming voor iets wat vormeloos en niet te vangen is. Net als onze gedachten. In het Frans is het woord voor mossel – une moule – ook het woord voor mal. Heb je de mal, dan kun je een beeld eindeloos reproduceren. In de mossel combineer ik de gedachtewereld – hoe belangrijk op een hogeschool! – met de vorm, met het materiaal dat als een exoskelet het kwade weert.”

Een bijna terloops effect

Bram hoopt dat Mosselwerken en ook Verzegelde Regen mensen een mal geeft voor hun gedachten. “Dat ze verwonderd raken richting hun omgeving. Een bijna terloops effect. Wat ik maak, is een spel met verwachtingen.”

‘Als student weet je niet wat voor je ligt. Je weet dat je bepaalde risico’s moet nemen, maar dan wel vanuit dat vertrouwen’

Daar ligt de verbinding met de tien Britse paraplu’s die Bram verzegeld heeft met een roestvrijstalen koker. “Met een hydraulische pers heb ik die koker samengedrukt en vervolgens de verzegelde paraplu’s opgehangen. Daarmee zijn zij van hun reguliere functie beroofd. Een paraplu heb je nodig om je te beschermen tegen de regen. In de nieuwe functie, aan de muur van De Haagse, biedt die paraplu een gevoel van veiligheid: je hoeft hem niet meer te gebruiken; hier kan het niet regenen.”

Vertrouwen in de toekomst

Dat besef geeft een bepaalde vorm van vertrouwen, zegt Bram: “Vertrouwen in de toekomst. Als student weet je niet wat voor je ligt. Je weet dat je bepaalde risico’s moet nemen, maar dan wel vanuit dat vertrouwen.”

Fotocredits

courtesy Bram De Jonghe en Kunstcollectie De Haagse Hogeschool