Publiceren en auteursrecht

Auteursrecht op eigen publicaties

Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker om zijn of haar werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. De rechten op deze twee handelingen worden ook wel aangeduid als exploitatierechten.

De Haagse Hogeschool oefent het auteursrecht uit over alle producten die medewerkers, met een vast dienstverband, ten behoeve van De Haagse Hogeschool maken in het kader van de uitoefening van hun functie. De Haagse Hogeschool volgt hierin de geldende wetgeving en cao-hbo.

Medewerkers die onderzoekspublicaties hebben geschreven waarvan het auteursrecht bij De Haagse Hogeschool ligt krijgen de bevoegdheid om een publicatielicentie te verschaffen onder bepaalde condities aan derden zodat zij in staat zijn te publiceren. Dit betekent dat de auteur zelf mag kiezen op welke wijze hij onderzoeksresultaten publiceert en namens de hogeschool mag onderhandelen met uitgevers over zijn publicatie. De medewerker zal, tenzij dit onmogelijk is door wet- en regelgeving of andere afspraken of contracten, onderzoekspublicaties publiceren onder Open Access. Dit om er voor te zorgen dat de publicaties vrijelijk te gebruiken zijn voor onderwijs- en onderzoekstaken.

Lees het publicatiebeleid van De Haagse Hogeschool voor de verdere voorwaarden. Voorkom het vragen van toestemming aan een uitgever om gebruik te mogen van je eigen publicatie voor onderwijs- en onderzoekstaken. Hieronder een opsomming van de verschillende soorten auteursrechten. 

Open Access

Open Access is een brede internationale academische beweging die streeft naar vrije, gratis online toegang tot wetenschappelijke informatie, zoals onderzoekspublicaties en -data.

Open access publiceren kan doorgaans op twee manieren:

  • Via de gouden route: je publiceert je onderzoekspublicatie via de platforms van de uitgevers in een (gedeeltelijk of geheel) open access tijdschrift.
  • Via de groene route: je publiceert je onderzoekspublicatie in een gesloten tijdschrift (waarop je als lezer een abonnement moet nemen) én een (geautoriseerde) versie van je publicatie komt (al dan niet na een embargoperiode) open access in een repository te staan. Dat is een publiek toegankelijke database van de onderzoeksinstelling. Bij De Haagse Hogeschool betekent dit dat je kunt publiceren in de HBO Kennisbank.

Aan beide routes kunnen kosten of voorwaarden zijn verbonden, afhankelijk van het contract tussen uitgever en auteur, waarvan de auteursrechten een belangrijk onderdeel vormen. Neem contact op met de hogeschoolbibliotheek voor ondersteuning in het open access publiceren. 

Open licenties

Een licentie is een verklaring van de auteursrechthebbende waarin wordt uitgelegd wat gebruikers wel en niet mogen doen met een bepaald werk. Als bij het publiceren het traditionele auteursrecht wordt gehandhaafd waarin alle rechten voorbehouden zijn aan de auteursrechthebbende, zou open access publiceren niet mogelijk zijn. Open access-tijdschriften maken daarom gebruik van Creative Commons-licenties.

Dit zijn open licenties waarbij de situatie wordt gecreëerd waarin 'sommige rechten zijn voorbehouden' aan de auteursrechthebbende, maar andere rechten niet.

Wanneer je publiceert via de gouden route krijgt je publicatie een open licentie mee van de uitgever. Deze open licentie laat in alle gevallen vrij gebruik voor onderwijs- en onderzoekstaken toe en daarmee voldoe je aan het publicatiebeleid van De Haagse Hogeschool.

Creative Commons

Flexibel auteursrecht

Creative Commons zorgt voor een flexibele toepassing van het auteursrecht. Van “alle rechten voorbehouden” naar “sommige rechten voorbehouden”. Zonder een Creative-Commons licentie zou iedereen expliciet toestemming moeten vragen aan de auteursrechthebbende voor elk gebruik van een werk. Met een Creative Commons-licentie wordt in één keer duidelijk onder welke voorwaarden een werk mag worden gebruikt zonder dat er telkens toestemming nodig is. Je leest meer over deze licenties op de website van Creative Commons.

Zes standaardlicenties

De meest uitgebreide licentie laat de gebruiker toe om alles met het werk te doen zolang de oorspronkelijke auteur wordt vernoemd (CC-BY). Maar de gebruiker kan ook beperkt worden in wat hij kan doen met het werk: niet commercieel gebruiken (CC-BY-NC) of er geen afgeleide werken van maken (CC-BY-ND). Als afgeleide werken wel mogen, kan de gebruiker worden verplicht om het afgeleide werk te delen onder dezelfde licentie als het oorspronkelijk werk (CC-BY-SA). Tenslotte zijn er nog combinaties mogelijk: niet commercieel gebruiken en gelijk delen (CC-BY-NC-SA), niet commercieel gebruiken en er geen afgeleide werken van maken (CC-BY-NC-ND).

Behoud van rechten

De meeste gesloten tijdschriften (waarop je als lezer een abonnement moet nemen) gebruiken conventionelere auteursrechtenlicenties en zullen je als auteur vragen om een overeenkomst inzake auteursrechtenoverdracht te ondertekenen. Dit betekent vaak dat de uitgever bepaald hoe je onderzoekspublicatie kan worden gebruikt. Het kan zelfs zo zijn dat je als auteur de uitgever om toestemming moet vragen om je eigen publicatie te kunnen gebruiken voor onderwijs- en onderzoekstaken. Het publicatiebeleid van De Haagse Hogeschool schrijft voor dat dat moet worden voorkomen. Sommige uitgevers hebben al een beleid voor open acess publiceren via de groene route, vraag naar de voorwaarden. Probeer er dus voor te zorgen dat je bepaalde rechten behoudt bij het indienen van een manuscript voor publicatie.

Bij auteursrechten draait het om het uitsluitend recht een werk openbaar te maken én te verveelvoudigen. Denk bijvoorbeeld aan het kunnen delen van je werk met collega’s, het kunnen publiceren van je werk als hoofdstuk van een boek, het kunnen kopiëren of uploaden in de digitale leeromgeving zodat je studenten het kunnen gebruiken, enzovoort. Is er sprake van overdracht van de auteursrechten naar een uitgever, dan zal jij als auteur vanaf dan toestemming moeten vragen aan de uitgever voor dit soort gebruik van je eigen werk. Probeer er dus voor te zorgen dat je de volgende rechten behoudt wanneer je naar de uitgevers stapt om je werk te laten publiceren:

  • Hergebruik van je werk in een andere publicatie, bijvoorbeeld hergebruik van je artikel in een boek
  • Het herschrijven en aanpassen van je werk, je wilt bijvoorbeeld een kortere versie van je artikel schrijven in een andere taal
  • Het verspreiden van je werk onder collega’s, hiermee voldoe je aan het publicatiebeleid van de Haagse Hogeschool Hogeschool dat een publicatie vrij kan worden gebruikt voor onderzoekstaken
  • Het kopiëren van je werk voor onderwijsdoeleinden, hiermee voldoe je aan het publicatiebeleid van De Haagse Hogeschool dat een publicatie vrij kan worden gebruikt voor onderwijstaken
  • Het archiveren van een (geautoriseerde) versie van je werk in een repository, open access publiceren via de groene route, hiermee behaal je maximaal benut en gebruik van je publicatie. Sommige uitgevers hebben al een beleid voor open access publiceren via de groene route, vraag naar deze voorwaarden.  

Beleid van uitgevers

Hoewel uitgevers met standaardcontracten werken waarbij auteursrechten automatisch worden overgedragen, zijn er gelukkig methoden om ervoor te zorgen dat je je publicatie nog steeds effectief kunt gebruiken nadat het is gepubliceerd. Een toenemend aantal gesloten tijdschriften (waarop je als lezer een abonnement moet nemen) laten open access publiceren via de groene route toe. De groene route houdt in dat uitgevers auteurs onder bepaalde voorwaarden de mogelijkheid bieden om een specifieke versie van hun onderzoekspublicatie open access te archiveren in een repository. Meer informatie vind je op de pagina open acces publiceren.

Boeken en andere publicaties

"Als ik mijn boek open access laat publiceren, verkoop ik toch niets meer?" is de mening van veel auteurs. Het tegendeel is waar. Mensen ontdekken op internet boeken, maar lezen liever de papieren versie. Door je boek open access te publiceren kunnen meer mensen er kennis van nemen. Dit verhoogt de bereidheid tot kopen. Stel dit in een vroeg stadium bij je uitgever aan de orde. Daarbij geldt dat je ook bij een boek het best bepaalde rechten kunt behouden om te voorkomen dat je voor elk hergebruik van je boek toestemming moet vragen aan de uitgever.

Bij een bijdrage aan een conferentie, congres of seminar fungeert de organisatie van het evenement als uitgever. Ga na of het beleid van deze organisatie het toelaat om je bijdrage ook te publiceren in de HBO Kennisbank en onder welke voorwaarden. Dit is zeker relevant wanneer je bijdrage in een proceeding wordt gepubliceerd.

Bij onderzoekspublicaties die worden uitgegeven door De Haagse Hogeschool zelf is er geen sprake van overdracht van auteursrechten. Deze publicaties kunnen dan ook zonder problemen worden opgenomen in de HBO Kennisbank. Maak gebruik van een open licentie zoals een Creative Commons-licentie om een maximaal lezerspubliek te bereiken en het je lezers makkelijk te maken je werk te hergebruiken.

Meerdere auteurs

Onderzoekspublicaties kunnen ook samen geschreven worden met auteurs die werkzaam zijn bij universiteiten, andere instellingen of bedrijven. Ook studenten (van De Haagse Hogeschool) kunnen meeschrijven aan onderzoekspublicaties. In al deze gevallen ligt het auteursrecht niet alleen bij De Haagse Hogeschool. Het publicatiebeleid schrijft voor dat er inspanningen verricht moet worden om met co-auteurs, andere brokken instellingen of bedrijven en de uitgevers van deze onderzoekspublicaties voorafgaand het publiceren schriftelijke afspraken over open access te maken.

Nuttige externe websites