Afstand, afstand! Wijkagenten, rappers en social media in tijden van Corona

Terwijl het hele land op slot zit zijn wijkagenten degenen die de 'intelligente lockdown' moeten handhaven. De politie heeft de afgelopen jaren enorm ingezet op social media om het werk van de politie een gezicht te geven en inzicht te geven in wat de politie doet. Dat is belangrijk voor het draagvlak en de legitimiteit van de politie: doen ze de goede dingen? Hoe zorgen ze ervoor dat de omgeving veiliger wordt en blijft? En houden ze zichzelf wel aan de regels? Voor het werk in wijken van steden en dorpen is een goede verstandhouding tussen wijkagenten en bewoners essentieel. Maar hoe gaat dat verder als de politie op straat corona-maatregelen moet gaan handhaven? Wat hebben ze dan aan social media? En wat heeft rapper Ali B daarmee te maken?

Wijkagenten op social media

Deze vragen kwamen de afgelopen weken bij mij op. Als onderzoeker bij het lectoraat Public Governance van De Haagse Hogeschool ben ik al langer bezig met de rol van wijkagenten op social media. Ik ben geïnteresseerd in de vraag hoe de activiteit van wijkagenten een meerwaarde kan zijn voor de organisatie. Dat hangt erg samen met de balans die wijkagenten op social media moeten vinden tussen hun persoonlijke inbreng en aanpak om aan te sluiten bij de bewoners in de wijk, en de eisen en wensen vanuit de organisatie. Als je als wijkagent voortdurend selfie's maakt met wijkbewoners ben je misschien heel benaderbaar, maar hoe hangt dat samen met de politie als gezagsdrager die boven de partijen staat?

De wereld verandert, het werk van de politie verandert mee

Wat mij opviel toen ik de Instagram accounts van een aantal wijken en individuele agenten ging onderzoeken, was dat er natuurlijk aandacht werd besteed aan het coronavirus, maar dat het type berichtgeving over andere politiezaken, zoals criminaliteit, afvalproblemen, en het zichtbaar maken van surveillancediensten gewoon doorging. Wel werd in de loop van de weken steeds meer duidelijk dat het politiewerk sterk veranderd door het corona-virus: handhaven van de 1,5 meter afstand op straat, veranderende regels op politiebureaus om de afstand te bewaren, en het communiceren van belangrijke maatregelen. Op Instagram viel mij op dat er een aantal afbeeldingen en video's door verschillende wijkagenten en wijkteams werd gedeeld: infographics met maatregelen en een paar video's die landelijk ook gedeeld werden. 

Kom niet in mijn aura, bitch!

Een video die ook door de politie heel veel gedeeld wordt, is een in scène gezet optreden van de politie en misdaadjournalist Alberto Stegeman bij Ali B die zich niet aan de regels zou houden. Het mondt uit in een rap met politieagenten en rappers als Ali B, Poke & Judeska. De terugkerende zin is: afstand, afstand, kom niet in mijn aura, bitch! Maar waarom deelt ook de politie dit filmpje? Naast allerlei persoonlijke berichten en aansporingen springt dit filmpje er wel uit. Ik vermoed dat het idee is: als rappers als Ali B, Poke & Judeska dit rappen, is het veel overtuigender dan als wij het als agenten zeggen. Zeker voor jongeren op straat is het de vraag hoe blij ze zijn met wijkagenten die vertellen dat ze toch echt afstand moeten houden. Het filmpje is in ieder geval enorm succesvol met inmiddels 6,7 miljoen weergaven op Youtube.

Eerst praten, dan handhaven

De aanpak van corona, ook door de politie, lijkt heel erg Nederlands. Maatregelen worden van hogerhand aangekondigd, maar we spreken mensen vooral aan op hun eigen verantwoordelijkheid zonder meteen te gaan handhaven. We hebben geen totale lockdown, maar een 'intelligente' lockdown. De politie zet niet alleen in op law en order, maar ook op een goede verstandhouding. Eerst praten, en overtuigen dan handhaven. De inzet van social media past daar goed bij. Op dit moment heeft het kabinet veel draagvlak voor de maatregelen, maar het is wel de vraag hoe lang dat duurt, zeker als het steeds warmer wordt, en mensen het binnen zitten zat zijn. En het blijkt dat het met name lastig is om de anderhalve meter afstand bij jongeren te handhaven.

Wat doet dit met het gezag van de politie?

Het vertrouwen in de politie is in Nederland groot, en toch zie je ook dat de politie vooral probeert aan te geven dat de maatregelen die ze nemen nodig en belangrijk zijn. De politie benadrukt niet dat ze het bevoegd gezag is, maar gebruikt rappers als Ali B om deze maatregelen legitimiteit te geven. Uiteindelijk zijn zij degenen die de boodschap overbrengen, de politie vervult slechts een bijrol. Het vertrouwen in de politie is al lange tijd bijzonder groot. Juist in een tijd waarin mensen bang zijn, zijn betrouwbare gezagsdragers van levensbelang. Het gevaar is dat de politie door het gebruik van rappers en straattaal wel heel benaderbaar wordt, maar minder geassocieerd wordt met respect, gezag en orde. Het inzetten van rolmodellen en beroemdheden zorgt voor veel media-aandacht, maar zou het gezag van de politie op langere termijn kunnen ondermijnen.