Dialogen in het onderwijs

In de onderwijswereld ontstaan dialogen die diepgaande inzichten en waardevolle perspectieven bieden. Het boek ‘Dialogen in het onderwijs’, geschreven door Mirjam Heemskerk-van der Sprong en met een bijdrage van Tamara Bos in het hoofdstuk ‘Diversiteitssensitiviteit’, werpt een scherp licht op deze onmisbare gesprekken en laat zien waarom dit onderwerp zo belangrijk is in het hedendaagse onderwijslandschap. 

Dialogen vormen een essentieel onderdeel bij verschillende beroepen, zoals jeugd- en gezinsprofessionals, leraren en sociaal werkers, en legt de basis voor besluitvorming. Tamara, zelf docent-onderzoeker, benadrukt: “Op De Haagse Hogeschool dragen we allemaal – zowel studenten als docenten – verschillende sociaal-culturele bagage met ons mee. Dit biedt kansen om elkaar te ontmoeten, onze perspectieven te verbreden, nieuwsgierig te zijn en in dialoog te gaan over overeenkomsten en verschillen.” 

Volgens Mirjam, ook docent-onderzoeker, versterken dialogen je autonomie en geven die je daadwerkelijk een stem. In team- of multidisciplinaire overleggen is het cruciaal dat iedereen gehoord en gezien wordt, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van zowel leerlingen als leraren in interactie met anderen. 

‘Het goede gesprek’ 

Het boek vond zijn oorsprong in de pabo-module ‘Het goede gesprek’, die verder ontwikkeld zou worden om de ervaring van Mirjam optimaal te benutten. Ze merkte namelijk op dat bij de module vooral de gesprekstechnieken centraal stonden. “In mijn eerdere werk heb ik veel gesprekken gevoerd en ervaren hoe cruciaal het is dat iedereen aan tafel wordt gezien, inclusief het kind.” Mirjam benadrukt het belang dat (toekomstige) leraren en collega pabo-docenten zich bewust zijn van de noodzaak om gezien en gehoord te worden.  

Met dit boek wil ze bijdragen aan het vermogen van (aankomend) leraren en hbo-docenten om zich hierin (nog beter) te ontwikkelen. Tevens wil ze laten zien welke aspecten van een goed gesprek essentieel zijn, zoals visie en technieken. Volgens Mirjam is het namelijk van groot belang om zorgvuldig af te wegen welk type gesprek je voert, welke technieken je toepast en waarom. Dat is essentieel voor het verbeteren van je eigen praktijk. 

Belangrijk voor mij is het zien van het kind als individu. In het onderwijs denkt men vaak over en voor kinderen, terwijl het kind zelf een informatiebron is.

“Contact is de basis” 

Tamara voegt toe: “Als leerkracht voer je niet alleen gesprekken met ouders, collega’s en kinderen, maar ook met (aankomend) jeugd- en gezinsprofessionals die wij bij Social Work opleiden. Met al die betrokkenen vorm je samen met de ouders de context van kinderen. En om die opvoed- en onderwijscontext vorm te geven, is contact de basis.” Ook Mirjam ziet dat het belangrijk is dat (toekomstige) leraren en jeugd- en gezinsprofessionals zich hiervan bewust zijn. “Belangrijk voor mij”, zegt Mirjam, “is het zien van het kind als individu. In het onderwijs denkt men vaak over en voor kinderen, terwijl het kind zelf een informatiebron is.”

Dialogen als Haagse professional 

Bewustwording en nieuwsgierigheid zijn sleutelelementen in de diverse Haagse context, waar Mirjam en Tamara de waarde van echte ontmoetingen en begrip voor elkaar benadrukken. Geen wonder dus dat deze termen geregeld vallen tijdens het gesprek. Diversiteitssensitiviteit is hierbij cruciaal, ook op De Haagse Hogeschool, waar studenten kansen krijgen om dilemma’s aan te gaan en kwetsbaarheid te omarmen. Dialogen dragen bij aan een voortdurend vertrouwen in samenwerking, niet alleen op de moeilijke momenten maar altijd. 

“Nieuwsgierige professionals doorbreken barrières, herkennen diversiteit, en willen meer weten”, vervolgt Mirjam. “We willen vooral gesprekken met in plaats van over mensen, waarbij kwetsbaarheid en het erkennen van onzekerheden, bijdragen aan respectvolle gesprekken over verschillen.” Autonomie en contact zijn kernbegrippen in het opleiden van onderwijs- en jeugdhulpprofessionals, en Mirjam en Tamara zien dat de gesprekken die we met elkaar voeren op de hogeschool dat versterken.  

Nieuwsgierige professionals doorbreken barrières, herkennen diversiteit, en willen meer weten.

Het draait om gezien en gehoord worden 

“Het gaat om kennis, houding, en vaardigheden”, zegt Tamara. Mirjam vult aan: “Vertrouwen opbouwen is een kwestie van kilometers maken, een oprechte, nieuwsgierige houding hebben en het soms even niet te weten. Dat is oké.” Wat de meeste ouders volgens Mirjam vooral willen weten tijdens het 10-minutengesprek, is dat hun kind gezien wordt. Hoe het kind presteert in de klas, wordt daarna besproken.  

“Werk met jeugdigen en ouders is nooit saai”, merkt Tamara op. “Elke dag biedt situaties die je aan het denken zetten. Het leuke zit in het samenwerken als jeugd- en gezinsprofessionals met jeugdigen en ouders, en dat is de motivatie voor studenten om te komen en wat ze willen behouden.” 

Dialogen binnen de Faculteit Sociaal Werk en Educatie 

Mirjam en Tamara benadrukken het belang van zelfreflectie, en blijvend leren en ontwikkelen binnen het docententeam. “Het is belangrijk dat we moeilijkheden erkennen en bespreken. Dat is waar wij, en onze studenten, van leren.” Tamara: “De uitdaging daarbij is, maatschappelijk gezien, om als faculteit stil te staan en te vertragen.” Als we die uitdaging aangaan, kunnen we langer stilstaan bij vragen als wat onze gedeelde visie op opgroeien is en hoe we studenten voorbereiden op het werken in de Haagse context. “We hebben de ultieme kans verschillende perspectieven die we in huis hebben, bij elkaar te brengen.” 

Het is belangrijk dat we moeilijkheden erkennen en bespreken. Dat is waar wij, en onze studenten, van leren.

Toekomstige stappen 

Mirjam hoopt op een sneeuwbaleffect waarin studenten de waarde van dialogen erkennen en deze erkenning zich verspreidt naar ouders en leerlingen. Tamara benadrukt de noodzaak om kritisch te blijven op de onderwijssystemen en pleit voor bewustzijn en kritische reflectie om kansengelijkheid en inclusie te bevorderen. Het benutten van professionele ruimte is nodig om deze inzichten in de praktijk te brengen. Nieuwsgierig geworden? Neem contact op met Mirjam via [email protected].

Het boek Dialogen in het onderwijs is hier te bestellen.