Expertisenetwerk Systemisch Co-Design

Een creatieve aanpak voor het versnellen van maatschappelijke transities. Drie hogescholen gaan samen ontwerpgericht onderzoek doen naar methodes om maatschappelijke transities te versnellen. Hogeschool Inholland, de Haagse Hogeschool en de Hogeschool Utrecht bundelen hiervoor hun onderzoekskracht in het Expertisenetwerk Systemisch Co-Design. De komende acht jaar verkennen zij aan de hand van concrete cases welke aanpak houvast biedt bij onzekere veranderprocessen.

De grote maatschappelijke uitdagingen van deze tijd kan niemand alleen oplossen. Denk aan de klimaatverandering, milieuvervuiling, het energievraagstuk, de vergrijzing, cybercrime en privacy issues. Stuk voor stuk complexe vraagstukken waar niet één probleemeigenaar voor aan te wijzen is en die daardoor vaak tussen alle belanghebbenden in blijven hangen. Er is een collectieve inspanning nodig om die ‘verweesde’ vraagstukken vanuit verschillende perspectieven op te pakken: een gezamenlijk aanpak, die niet gericht is op quick fixes, maar op de duurzame verandering van een heel systeem.  

Programmatische samenwerking tussen hogescholen  

Vijf lectoren van drie Nederlandse hogescholen zijn een netwerk gestart om gezamenlijk zo’n aanpak te ontwikkelen. Sinds 1 maart 2022 vormen Hogeschool Inholland, de Haagse Hogeschool en de Hogeschool Utrecht met hun kenniscentra, labs en regionale praktijkpartners het Expertisenetwerk Systemisch Co-Design (ESCD). De komende jaren gaan zij samen onderzoeken met welke modellen, methodieken en werkvormen prangende maatschappelijke opgaven op een nieuwe creatieve manier kunnen worden aangepakt. Het streven is praktische handvatten te ontwikkelen die bedrijven, overheden, kennisinstellingen, belangenorganisaties en burgerinitiatieven een krachtiger rol geven in de lastige transities waar we met zijn allen voor staan.  

Overkoepelende innovatiekracht 

Systemisch co-design dus. Het is nog niet tot in detail gedefinieerd, het begrip zal al doende steeds meer vorm krijgen. Het nieuwe netwerk bundelt de onderzoekskracht en -kunde van verschillende instituten en slaat tegelijkertijd een brug tussen verschillende disciplines. Systemisch co-design combineert de kennis en expertise van veranderkunde, innovatiewetenschap, organisatiepsychologie, groepsdynamica, empathisch design, co-design en design thinking. Dit om het huidige innovatie-instrumentarium te verrijken en sneller maatschappelijke impact te creëren. Hierbij wordt specifiek gekeken naar innovaties op het gebied van de circulaire maatschappij, de verantwoordelijke digitale maatschappij en de gezonde, sociale en veilige maatschappij. 

Experimentele combinaties  

De intentie is niet om de huidige toepassingen van het systemisch perspectief en co-design opnieuw uit te vinden, maar om deze te verdiepen door ze in nieuwe combinaties en op andere terreinen in te zetten en te valideren. Wat kan het op retail gerichte Living Lab-proces van de Haagse Hogeschool in combinatie met het op beleidsparticipatie gerichte Empathisch Co-Design Canvas van Hogeschool Inholland bijvoorbeeld betekenen voor transities in de chemiesector? Het Limburgse industrieterrein Chemelot, dat op zoek is naar een nieuwe aanpak rondom veiligheidskwesties, is een eerste case waarmee het netwerk op die manier aan de slag gaat. Van maart 2022 tot maart 2030 zullen de netwerkpartners in afwisselende combinaties veel meer cases uit de praktijk oppakken, om daar al doende samen van te leren. Dat doen zij met de experimentele aanpak van ontwerpende onderzoekers, die onbevooroordeeld aan de slag gaan met het definiëren van de opgave, het verbinden van belanghebbenden en het samen verkennen en verbeelden van alternatieve toekomsten.  

Groeiend netwerk 

Het begint allemaal relatief klein en lokaal, met de ambitie om stapsgewijs op te schalen naar iets groters. Met het valideren, analyseren en evalueren van interventies in de praktijk en op leernetwerkevenementen wordt de eerste vier jaar gewerkt aan een Systemisch Co-Design Framework en Toolbox. Die kennis zal in de tweede fase van het project breder gedeeld en ingezet worden met nieuwe nationale en internationale partners. Het netwerk zal de komende acht jaar bewust groeien en staat nadrukkelijk open voor nieuwe partners. Om samen met zo veel mogelijk belanghebbenden, dwars door alle systeemgrenzen heen, een beweging op gang te brengen voor versnelde maatschappelijke impact.