Kansengelijkheid in beeld: terugblik op de intreerede van Theo Bakker

Op 21 november 2024 sprak Theo Bakker in een volle aula van De Haagse Hogeschool zijn intreerede uit, met als centraal thema zijn data-onderzoek naar kansengelijkheid in het hoger onderwijs. De middag begon met een warm welkom door dagvoorzitter Japke Ebbinge, sociaal psycholoog, die met humor vertelde hoe Bakker haar geruststelde over zijn data-onderzoek: "Die data zijn gewoon verhalen. Ze vertellen je iets over de levens van studenten."

Arend Hardorff, lid van het College van Bestuur, onderstreepte in zijn welkomstwoord de unieke rol van De Haagse Hogeschool. Gelegen in een diverse wijk, trekt de hogeschool ook studenten uit minder kansrijke achtergronden. Volgens Hardorff sluit Bakkers onderzoek naadloos aan bij de waarde van de hogeschool om te werken aan een duurzame en rechtvaardige toekomst.

Schrijver Abdelkader Benali deelde in de opening een persoonlijk perspectief. Als eerstegeneratiestudent met een migratieachtergrond vertelde hij hoe hij lang dacht dat succes te danken was aan het systeem en falen aan zichzelf. Later realiseerde hij zich dat het onderwijssysteem vaak niet is afgestemd op studenten die buiten de norm vallen. 

‘No Fairness without Awareness’: de kernboodschap 

Toen was het tijd voor de presentatie van Theo Bakker. Bakker begon zijn rede met een verrassende metafoor. Hij vergeleek het onderwijs met het schilderij 'Un dimanche après-midi à l’Île de la Grande Jatte' van George Seurat, waarin duizenden stipjes samen een compleet beeld vormen. Net zoals Seurat patronen in de werkelijkheid vastlegde, zoekt zijn lectoraat Learning Technology & Analytics naar patronen in het onderwijs.

Net zoals Bakker deed in een eerder interview, schetste hij ook tijdens de rede een krachtige boodschap: echte kansengelijkheid in het onderwijs vraagt om bewustwording van de ongelijkheden die het huidige systeem in stand houdt. Zo benadrukte hij dat toegang tot hoger onderwijs alleen niet genoeg is; gelijke kansen moeten ook leiden tot gelijke uitkomsten.  

De eerste resultaten geven inzicht in kansengelijkheid 

De eerste resultaten van Bakkers onderzoek naar kansengelijkheid in het hoger onderwijs waren veelzeggend. Het analyseren van fairness – oftewel het blootleggen van bias in studiedata – blijkt goed uitvoerbaar met eenvoudige gegevens. Zo zijn er patronen zichtbaar geworden waarin sommige groepen studenten, zoals bijvoorbeeld mbo’ers, vaker uitvallen na het eerste studiejaar. 

Hoewel deze inzichten waardevol zijn, ligt de focus van opleidingen vaak op het verhogen van instroom of het terugdringen van uitval, zonder specifieke aandacht voor kansengelijkheid. Bakker benadrukte dat deze doelen juist samen kunnen gaan. Door bias inzichtelijk te maken en systemen eerlijker te ontwerpen, kunnen zowel kansengelijkheid als studiesucces verbeteren. Zoals hij treffend concludeerde: “No fairness without awareness.” 

Bakkers onderzoeksmethode wordt met Npuls landelijk opgeschaald zodat alle onderwijsinstellingen in het mbo, hbo en wo er gebruik van kunnen maken.

Meer details over dit onderzoek vind je in het manuscript van de intreerede “No Fairness without Awareness” van Theo Bakker. 

Inspiratie tijdens de paneldiscussie 

Dagvoorzitter Japke Ebbinge leidde een panelgesprek over kansengelijkheid in het onderwijs. De vier sprekers – student en ondernemer Ayoub Aydin, docent Memon Boukiour, opleidingsmanager Jikke Verheij en Arend Hardorff – deelden inzichten vanuit hun eigen perspectief.

Ayoub vertelde hoe zijn route naar het hbo niet zonder obstakels was. Hij kreeg een vmbo-kaderadvies, maar wist zich met veel doorzettingsvermogen naar het hbo te werken. "Ik heb 6 van de 7 vinkjes niet," zei hij, verwijzend naar het stereotype van de perfecte hbo-student, "maar dat zegt niets over wie ik ben als professional."

Jikke benoemde hoe data uit Bakkers onderzoek haar helpt om studenten uit het mbo beter te ondersteunen, terwijl Memon vertelde over de verantwoordelijkheid die docenten voelen bij studievertragingen. Arend riep instellingen op om aannames los te laten en data te gebruiken om studenten op een eerlijke manier te ondersteunen.

De discussie eindigde met een belangrijke vraag van Ayoub aan het publiek: "Wat betekent kansengelijkheid voor jou, en wat kun jij doen om daaraan bij te dragen?"
 

Visie op de impact van AI op kansengelijkheid in het vervolgonderwijs  

Er was ook een primeur! Namelijk de publicatie van de officiële visie op de impact van AI op kansengelijkheid in het vervolgonderwijs. Deze visie is geschreven in opdracht van Npuls door Theo Bakker. Hij deed dit samen met Irene Eegdeman (ROC van Amsterdam en Windesheim), Christian de Kraker (Alfa-college en Hanze Hogeschool), Erdinç Saçan (Fontys Hogeschool) en Anouschka van Leeuwen (Universiteit Utrecht). 

De visie waarschuwt dat AI zonder bijsturing ongelijkheid kan vergroten en roept op tot aanpassingen in onderwijs en AI-gebruik. Het document biedt concrete handvatten voor onderwijsprofessionals om AI eerlijk en effectief in te zetten. 

De visie op de impact van AI in het onderwijs is terug te vinden op de website van Npuls.

Innovaties in leertechnologie: nieuwe wegen naar studiesucces 

De tweede pijler van het lectoraat - Learning Technology - werd nog verder uitgediept. Senior onderzoeker Manika Garg liet tijdens haar presentatie zien hoe technologie kan bijdragen aan academische integriteit en studiesucces. Haar modellen om fraude in online toetsen op te sporen en haar beoordelingskader voor Educational Technology (EdTech) helpen instellingen effectievere keuzes te maken.

“Education has the power to solve the world's greatest challenges — and with technology, its impact only deepens. EdTech is the future of accessible, transformative learning.” - Manika Garg 

“Niets doen is geen optie”

Ter afsluiting vatte schrijver Abdelkader Benali de middag samen. De intreerede van Theo Bakker maakte namelijk één ding duidelijk: kansengelijkheid in het hoger onderwijs vraagt om meer dan goede bedoelingen. Het vereist bewustwording, data-inzichten en gerichte actie. Zijn onderzoek en visie zetten niet alleen een stap richting eerlijker onderwijs, maar inspireren ook tot samenwerking om systemen inclusiever en rechtvaardiger te maken. Daarbij sloot Benali af met de woorden: “niets doen is geen optie!”

Bekijk de intreerede terug

Wil je meer zien van de intreerede van Theo Bakker? Bekijk het fotoalbum voor een sfeerimpressie van deze inspirerende middag. Of kijk naar de opname van de intreerede om de belangrijkste momenten opnieuw te ervaren!