Leg meer nadruk op wat studenten wèl allemaal voor elkaar krijgen

Studenten zijn zwaar getroffen door de coronamaatregelen van de afgelopen jaren. De impact op hun mentale gezondheid is groot. Toch is het belangrijk om niet alleen zwaarmoedige informatie over deze groep jonge mensen te verspreiden, maar ook aandacht te besteden aan wat zij wel allemaal presteren. Verhalen over hun flexibiliteit, creativiteit en doorzettingsvermogen gedurende de afgelopen jaren zouden juist een positief effect op hun geestelijke gezondheid en motivatie kunnen hebben.

Het is eind 2021 als de resultaten van een landelijke onderzoek naar de mentale gezondheid van studenten verschijnt. Een greep uit het rapport van het Trimbos instituut en de GGD stemt niet vrolijk. De helft van alle studenten voelt zich depressief of angstig, een kwart is levensmoe en 80 procent zegt eenzaam te zijn. Er is maar één conclusie mogelijk: de maatregelen om corona te bestrijden hebben een zeer negatieve bijwerking. De mentale gezondheid in deze groep holde de afgelopen jaren achteruit. Het onderzoek kreeg de aandacht die het verdiende: veel media besteedde uitgebreid aandacht aan de sombere cijfers. 

Na het opheffen van de coronamaatregelen was de verwachting dat studenten weer terug zouden keren naar het oude normaal. Maar daar was afgelopen maand een verassend artikel in het Parool: studenten lijken weg te blijven uit de collegebanken. De drempel om weer fysiek lessen te volgen blijkt voor veel studenten te hoog. Ze zijn de verbinding met hun studie verloren en ze lijken ‘uit’ te staan. Docenten maken zich erg veel zorgen over deze coronageneratie: zijn deze studenten nog wel te motiveren?*    

Over het belang van de aandacht voor dit probleem bestaat geen twijfel: we moeten als hogeschool alles op alles zetten om deze groep er weer bovenop te helpen. Gelukkig zijn er vanuit de overheid financiële middelen beschikbaar gesteld voor een herstelplan binnen het onderwijs en veel hogescholen en universiteiten starten speciale projecten met als doel het studentenwelzijn te bevorderen.  

Selffulfilling prophecy en het Pygmalion effect 

Maar er is ook een keerzijde aan al deze goedbedoelde aandacht. Het geeft een verontrustend signaal af aan studenten: ‘Jullie zijn een studentengeneratie in de problemen! Er moet iets gebeuren om jullie er weer bovenop te helpen!’ Een boodschap die niet erg motiverend werkt als je probeert vol goede moed weer aan de slag te gaan. Het voortdurend lezen of horen dat het niet goed gaat met de groep waar jij toe behoort, zou zelfs als een selffulfilling prophecy kunnen werken: het beeld over wie je bent en wat je kunt verandert door alle negatieve berichten, waardoor je jezelf mogelijk ook gaat gedragen als een verloren schaap. Het nare zusje van de selffulfilling prophecy is het Pygmalion effect, waarbij ook andere mensen zich gaan gedragen naar het ontstane beeld over een specifieke groep. Het beeld over studenten in de problemen kan er zo toe leiden dat ook andere mensen studenten gaan benaderen als een probleempopulatie.  

Het positieve verhaal 

Het mooie aan selffulfilling prophecies en het Pygmalion effect is dat ze ook de andere kant op werken. Positieve verwachtingen, van jezelf of over een specifieke groep, leiden vaak ook tot positieve uitkomsten. Iemand die overtuigd is van zichzelf bij een sollicitatie, zal beter presteren dan iemand die met weinig zelfvertrouwen het gesprek in gaat. Coaches die geloven in het kunnen van hun team, zorgen er hierdoor voor dat teamleden ook daadwerkelijk beter gaan presteren.  

Dit positieve fenomeen zou vaker ingezet kunnen worden om studenten uit het slop te trekken, zonder iets af te doen aan de zware periode waar ze doorheen zijn gegaan (of waarin ze nog altijd zitten). Er zijn zoveel mooie verhalen te vertellen! Zo hebben duizenden studenten hun MBO-, HBO- of universitaire diploma weten te behalen in 2021 ondanks de coronapandemie (bijna 4000 studenten aan de HHS!). Fysieke stages zijn flexibel omgebogen tot online stages. Studenten werken mee aan innovatieve projecten zoals het aanpakken van het kledingoverschot (Hogeschool Zuyd en Fontys), het ontwikkelen van manieren om jongeren meer fruit te laten eten in de Food Boost Challenge (De Haagse Hogeschool), en aan de ontwikkeling van auto’s die op zonne-energie rijden in de welbekende Solar Challenge (TU Delft).  

De boodschap over studenten zou er dus net zo goed één kunnen zijn van flexibiliteit, doorzettingsvermogen en creativiteit. Hopelijk worden deze positieve verhalen niet vergeten. Dat is goed voor de geestelijke gezondheid van studenten zelf èn voor de manier waarop anderen tegen deze veelbelovende groep aankijken.  

Patricia Bulsing

Patricia Bulsing is hogeschooldocent en onderzoeker Psychologie bij de opleiding Voeding en Diëtetiek. Daarnaast begeleidt ze studenten die om wat voor reden dan ook vastlopen tijdens hun studie. 

* Het Trimbos instituut publiceerde begin mei een blog met aanbevelingen om studenten weer naar school te krijgen. Een must-read voor iedereen die in het onderwijs werkt! Bekijk het hier.