Mensgericht recht in de praktijk

Hoe verlies je de persoon voor wie beleid bedoeld is niet uit het oog? Dat thema stond centraal op vrijdag 7 maart 2025 tijdens de eerste conferentie van het SIA-platform Mensgericht(e) Recht en Praktijk. “Veel studenten bestuderen het staatsrecht, maar niet de impact die het heeft op de gewone burger. Tijdens deze conferentie belichtten we het, vaak vergeten, perspectief van de burger’’, vertelt Barbara Warwas, lector Multilevel Regulation.

In Nederland kennen we een democratie, deze overheidsvorm bestaat uit meerdere instituten die elkaar controleren en terugroepen mocht er een te ver gaan. Dit wordt ‘checks and balances’ genoemd en gebruiken we om misbruik van autoriteit te voorkomen. Maar wat gebeurt er als we door het beleid het bos niet meer zien? "Als je in Nederland een alleenstaande ouder bent én een lager inkomen hebt, krijg je te maken met acht instanties en moet je achttien formulieren invullen. Deze cijfers komen van de Nationale Ombudsman," vertelt Tim Verheij, Coördinator Onderwijs en Rechtshulp bij de Amsterdam Law Hub. 

Dit soort gevallen ziet Tim regelmatig in de rechtswinkels waar hij werkt. Mensen krijgen hulp bij het aanvragen van toeslagen of het doorvoeren van wijzigingen na ingrijpende levensgebeurtenissen, zoals een scheiding. De toeslagenaffaire toonde aan hoe burgers vastlopen in een systeem waarin de menselijke maat ontbreekt. Slachtoffers moesten langs zes verschillende loketten en talloze stappen ondernemen, waarna ze alsnog met lege handen kwamen te staan. "Soms voelt het alsof we van een verzorgingsstaat naar een 'bewijs maar dat je er recht op hebt'-staat zijn gegaan," aldus Tim. 

Goede voorbereiding studenten 

“Ik geloof dat we te ver zijn gegaan met beleid en processen, waardoor het systeem voor de burger ze nu tegenwerkt”, vertelt Barbara Warwas. “Met het SIA-platform Mensgericht(e) Recht en Praktijk willen we onze studenten laten zien dat hun werk in de eerste plaats om mensen moet draaien, niet alleen om de regels en procedures. In de praktijk zien we dat dit helaas niet altijd het geval is.”

De maatschappij en het beeld van de overheid verandert met de jaren. Er is te zien dat polarisatie toeneemt. Ook verliezen mensen het vertrouwen in de overheid. Met het platform wil Barbara studenten voorbereiden op hoe ze complexe onderwerpen, inclusief morele dilemma’s, op een constructieve manier kunnen aanpakken. Barbara: “Veel lectoren uit ons netwerk doen relevant onderzoek op dit gebied. Bij de Haagse werken twee onderzoeksgroepen samen met drie faculteiten aan een training ‘peer mediation’ voor studenten. Door deze training willen we polarisatie en conflictsituaties in de klas voorkomen, maar de vaardigheden die studenten ontwikkelen, zijn ook relevant voor hun beroepspraktijk.”   

Artificial intelligence 

Ook de opkomst van AI werd besproken tijdens de conferentie, een onderwerp dat we niet kunnen negeren. Dit betekent niet dat de juridische werknemer overbodig wordt, maar dat de focus juist meer komt liggen bij het menselijke aspect. We zullen altijd de menselijke connectie nodig hebben. Op die manier willen we onze studenten ook voorbereiden op de toekomst.